Nowotwory i diagnostyka z nimi związana to wciąż temat trudny. Towarzyszący mu strach, bardzo często odsuwa w czasie decyzję nie tylko o wizycie u lekarza, ale również o wykonaniu zaleconych przez niego badań. Nadal wiele osób żyje w przeświadczeniu, że rak to wyrok. Nie bada się, bo woli nie wiedzieć.
Tymczasem rozpoznanie choroby nowotworowej w jej wczesnym stadium znacznie zwiększa szansę na skuteczne leczenie. Szybka i właściwa diagnostyka to podstawa odpowiednio dobranej terapii przeciwnowotworowej.
Mimo wzrastającej świadomości dotyczącej chorób nowotworowych, na polu związanym z diagnostyką nadal mamy spore braki. Mowa tu nie tylko o samej dostępności do tego rodzaju badań, ale również chęci do ich wykonania. Nie pomogła nam niestety trwająca 2 lata pandemia. Znacznie utrudniony w tym czasie dostęp do badań, sprawił że dziś mamy spore zaległości w tym zakresie. O tym jak je nadrobić dyskutowali wybitni eksperci i organizacje pacjentów. Spotkanie odbyło się 3 lutego w Narodowym Instytucie Onkologii. Tematem przewodnim była rola wczesnej oraz kompleksowej diagnostyki i jej wpływ na skuteczne leczenie nowotworów. Uczestnicy debatowali o tym, jak zachęcić i na nowo wypracować nawyk do uczestnictwa w badaniach oraz nie mniej ważnej samokontroli. Jak wskazali ważną rolę w tym procesie może odegrać medycyna pracy.
Obok badań diagnostycznych, jako jeden z bardzo ważnych elementów profilaktyki eksperci wskazali przestrzeganie zdrowego stylu życia. Prof. Piotr Rutkowski zaznaczył, że aż 50 % nowotworów można uniknąć nie paląc papierosów, zdrowo się odżywiając, czy wdrażając do swojego codziennego życia aktywność fizyczną. Bardzo ważne jest również wykorzystanie tego, co dziś daje nam medycyna. Mowa tu o szczepieniu przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego HPV.
Współczesne możliwości medycyny pracy oraz budowanie postaw prozdrowotnych poprzez wdrażanie różnorodnych programów profilaktycznych właśnie w miejscu pracy są niezwykle ważne. Od wielu lat jako Pracodawcy RP postulujemy o poszerzenie kompetencji lekarzy medycyny pracy oraz wdrożenie gabinetów pomocy doraźnej w zakładach pracy. Zdrowy pracownik, to zdrowe społeczeństwo.
podkreślał dr Andrzej Mądrala, Członek Rady Pracodawców RP.
Czujność onkologiczna i rola edukacji
Poruszona została również waga tzw. czujności onkologicznej. We wczesnej diagnostyce bardzo dużą rolę odgrywa sam pacjent. To on znając najlepiej swój organizm, jako pierwszy może zauważyć niepokojące go objawy i zmiany. To bardzo ważne, bo szybkie rozpoznanie choroby zwiększa szanse na skuteczne leczenie.
Lekarze mają wiedzę jakie objawy mogą sugerować chorobę nowotworową różnych narządów, ale równocześnie musimy pamiętać, że choroba nowotworowa przez lata może toczyć się bezobjawowo,
a pierwsze objawy są często bardzo niespecyficzne i to powoduje dużą trudność w diagnostyce – mówiła o wyzwaniach w pracy lekarza POZ, prof. Agnieszka Mastalerz-Migas, prezes Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej. – Mamy narzędzia dzięki którym diagnostyka może być względnie szybka, mam na myśli kartę DILO, ale ważne by lekarz wiedział komu ją wystawić. – dodała ekspertka.
W procesie diagnostycznym bardzo ważna jest edukacja i budowanie świadomości wśród pacjentów. Kluczowa jest tu nie tylko wiedza dotycząca niepokojących objawów, dostępnych badań przesiewowych, czy umiejętności poruszania się po systemie opieki zdrowotnej. Jak wynika z badania przeprowadzonego przez Stowarzyszenie Sarcoma, aż 39% ankietowanych nie wie o istnieniu bezpłatnych badań diagnostycznych, a 2/3 nie wykonuje regularnych badań.
Podczas spotkania podkreślony został również bardzo istotny problem dotyczący dostępności do badań wśród mieszkańców mniejszych miejscowości oraz konieczność przyspieszenia procesu diagnostyki już na poziomie lekarza POZ.
Edukacja powinna być obustronna, pacjentów i lekarzy. Z praktyki wiemy, że wielu lekarzy POZ nadal nie ma świadomości przykładowo, że może przyspieszyć proces diagnostyki onkologicznej, zlecając tomografię komputerową, co jest niezwykle ważne w przypadku podejrzenia raka płuca – mówiła Aleksandra Wilk, dyrektor Sekcji Raka Płuca, Fundacji TO SIĘ LECZY.
Dostęp do badań diagnostycznych – szansa na skuteczne leczenie
Pacjenci z podejrzeniem nowotworu, aby mieć szansę na skuteczne leczenie, powinni mieć dostęp do badań diagnostycznych zgodnych z aktualnymi standardami i wytycznymi.
Nastąpił ogromy postęp w diagnostyce nowotworów. Rozpoznanie patomorfologiczne to aktualnie ocena stopnia zaawansowania, czynników predykcyjnych i prognostycznych oraz znaczenie diagnostyki molekularnej. Patomorfolog obecnie musi mieć dostęp do badań molekularnych, aby w ogóle postawić rozpoznanie – dodała prof. Anna Szumera – Ciećkiewicz z Zakładu Patomorfologii Nowotworów, NIO-PIB w Warszawie
Badania molekularne odgrywają dziś szczególną role zarówno w samej diagnostyce, jak i w planowaniu spersonalizowanej ścieżki terapeutycznej. Zwiększają zatem szansę pacjentów na skuteczne leczenie.
Genetyka staje się podstawą rozpoznania patomorfologicznego, umożliwia wdrożenie leczenia na miarę konkretnego pacjenta oraz monitorowanie efektów leczenia, czy dochodzi do oporności i wówczas wykrycia nowych mutacji, co pozwala na podanie kolejnych terapii – zaznaczył dr Andrzej Tysarowski, Kierownik Pracowni Diagnostyki Genetycznej i Molekularnej Nowotworów Pracowni Wdrażania i Walidacji Molekularnych Technik Diagnostycznych, NIO-PIB w Warszawie.
W teorii wszystko wygląda optymistycznie. Mamy przecież refundację badań molekularnych, które otwierają nam drzwi do najnowocześniejszych terapii lekowych. W praktyce jest już niestety mniej kolorowo. Diagnostyka molekularna nadal nie jest wykonywana u wszystkich pacjentów onkologicznych
Przykładowo, tylko 30% pacjentów z rakiem płuca jest kompleksowo zdiagnozowanych, mając wykonany pełny profil badań genetycznych. Często materiał biologiczny wędruje po całej Polsce i pofragmentowany, co wydłuża czas i zagraża jakości badań. Bardzo istotne aby diagnostyka była scentralizowana w dużych jednostkach, które są w stanie wykonać ją kompleksowo – dodał dr Tysarowski.
Taki stan rzeczy potwierdziła również Aleksandra Wilk
Wiele ośrodków wykonuje tylko podstawowe badania genetyczne
i podaje pacjentom chemioterapię, tak nie powinno być. Pacjenci boją się że nie będą leczeni, że stracą szansę na innowacyjne leczenie i zdrowie.
Niezmiernie ważne jest zatem, aby dostęp do diagnostyki molekularnej uległ poprawie, a jej jakość była monitorowana. Zwiększy to możliwości na spersonalizowane skuteczne leczenie.
Pomoże w tym wdrożenie akredytacji w diagnostyce morfologicznej oraz wyodrębnionego finansowania badań molekularnych – wskazał prof. Piotr Rutkowski, prezes Polskiego Towarzystwa Onkologicznego.
Takie kroki zakłada Narodowa Strategia Onkologiczna.
Krajowa Sieć Onkologiczna
Pod koniec stycznia b.r. Sejm przyjął projekt ustawy o Krajowej Sieci Onkologicznej. Rok 2023 przebiegać ma więc pod znakiem wdrażania opieki koordynowanej w całym kraju. Co to w praktyce oznacza dla pacjentów?
Z punktu widzenia pacjenta, Krajowa Sieć Onkologiczna oznacza poprawę komunikacji z pacjentem, poprzez dostęp do infolinii i koordynatora od momentu, gdy pacjent wchodzi na ścieżkę diagnostyczną – podkreślił prof. Adam Maciejczyk, past prezes Polskiego Towarzystwa Onkologicznego, Dyrektor Dolnośląskiego Centrum Onkologii, Pulmonologii i Hematologii we Wrocławiu.
Informacja dla pacjentów jest często rozproszona, mało ukierunkowana, a pacjent powinien mieć wsparcie w poruszaniu się po systemie – dlatego tak ważne jest wprowadzenie opieki koordynowanej jak najszybciej zaznaczył prof. Piotr Rutkowski. – Koordynacja opieki to nie jest nowy pomysł, a sprawdzone rozwiązanie w innych krajach. Krajowa Strategia Onkologiczna jest integralnym elementem Narodowej Strategii Onkologicznej.
Krajowa Sieć Onkologiczna nie wejdzie z dnia na dzień, to będzie proces. Duża praca przed nami. Bardzo ważne będzie zapewnienie finansowania kompleksowych procedur – Jak podkreśliła dr Bożena Cybulska- Stopa z Kliniki Onkologii Klinicznej, NIO-PIB, Oddział w Krakowie
Najważniejsze postulaty
Eksperci i przedstawiciele pacjentów przedstawili również najważniejsze postulaty w zakresie poprawy profilaktyki i opieki onkologicznej. Na liście znalazło się:
- usprawnienie profilaktyki onkologicznej,
- wykorzystanie potencjału lekarzy medycyny pracy we wdrażaniu programów profilaktycznych,
- przyspieszenie wstępnego rozpoznania na etapie lekarza POZ,
- skrócenie czasu diagnostyki i dostęp do kompleksowej diagnostyki onkologicznej,
- edukacja pacjentów i lekarzy,
- wdrożenie Krajowej Sieci Onkologicznej,
- wdrożenie narodowego portalu onkologicznego,
- kontrola jakości organizacji systemu opieki onkologicznej i analizowanie danych,
- edukacja zdrowotna w szkołach.
Za rok sprawdzimy, czy i jak postulaty zostały zrealizowane. Ale ważne jest to, ze my pracujemy w sposób ciągły, konsekwentny, dzień po dniu, w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej i innych inicjatyw – powiedział prof. Rutkowski
